از اهالی ری نقل است که تهران قریه بزرگی است با بیوتات زیر زمین ساخته و هیچ‌کس را راهی به این قریه نیست، مگر اهل قریه بخواهند او را راه دهند. وقتی دشمن به آنها می‌رسد، زیر زمین پنهان می‌شوند. از این جهت به این اسم موسوم شده است که به ته ران یعنی زیرزمین می‌رفته‌اند.
شاه طهماسب صفوی نخستین کسی بود که تهران را مورد توجه قرار داد، در عمارت آن کوشید و بارویی دور آن کشید. کریم‌خان زند نیز به ارزش آن افزود. قاجاریه از 200 سال پیش تهران را پایتخت قرار داد، روز به روز به ساختمان‌های آن افزوده شد و جمعیت آن به یکصد و پنجاه هزار نفر رسید.
ناصرالدین شاه شهر را 10کیلومتر مربع بزرگ‌تر کرد. صاحب ریل و تراموا و واگن و اتومبیل و حتی تلفن شد. از همان موقع نتیجه این آبادانی این شد که قسمت عمده مردم عادت کرده‌اند خود را جزو خدم و حشم دولت دانسته و گمان می‌کنند که باید تماما از ریزش خوان نعمت دولت و حاصل عایدات و ولایات دیگر استفاده و معیشت کنند.
تهران به طور غیرمتناسب و بی‌ترکیب بزرگ شد. تلفن داشت ولی لوله آب نداشت، مجلس ملی داشت، ولی کتابخانه عمومی نداشت، تراموا و اتومبیل داشت ولی خیابان حسابی نداشت. تهران امروز با بیش از 8 میلیون جمعیت جایگزین آن کوچه باغ بزرگ شد. مساحت آن به 800 کیلومترمربع رسید و می‌رود که به دلیل مهاجرت به اطراف آن و تشکیل شهرهای اقماری جمعیت این‌شهر بزرگ در 25سال آینده به 20میلیون نفر نزدیک شود.
جالب است که هم اکنون خیلی از نیازها از قبیل برق، آب، گاز، برج میلاد، اتوبان، خیابان و بالاخره مونوریل نیمه کاره دارد ولی حمل و نقل ریلی کاملی ندارد. یکی از نارسایی‌های عمده مدیریت شهری تهران ملوک الطوایفی بودن مراکز تصمیم‌گیری آن است. هر نهاد تصمیم‌گیری که پول و زور داشته باشد، بدون توجه به قوانین و طرح‌های جامع هر کاری که دلش می‌خواهد می‌کند و طرح‌های جامع و مهم شهر را فدای زور گویی خود می‌کند.
رشد روز افزون جمعیت تهران و پدیده مهاجرت، پیامدها و آثار منفی بسیاری به‌جا گذاشت که مهم‌ترین آنها تهدید منابع انرژی، زیست‌محیطی، انسانی، اتلاف وقت مردم و ناراحتی روحی و روانی بود. تهران به عمده شهر، کلانشهر و بعد به ابر شهر تبدیل شد. جابه‌جایی انسان‌ها در کالبد آن پیچیده شد و پیچیدگی آن روز به روز افزایش یافت. ترابری و توسعه آن از شاخص‌های اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی تهران و حمل و نقل عمومی چون گردش خون در کالبد اقتصاد آن مطرح شد.
طولی نکشید که نخستین و تنها تشکیلات حمل و نقل عمومی با نام شرکت واحد اتوبوسرانی شروع به کار کرد و شهرداری دیگر، خطوط ویژه را برایشان مهیا کرد ولی بازجوابگوی سیل انبوه سفرهای شهری نشد. برای پاسخگویی به این مهم مسئله حمل و نقل انبوه ریلی به عنوان شبکه اصلی حمل و نقل عمومی مطرح شد و نامش را راه آهن شهری گذاشتند.
سال‌ها بحث مترو مطرح بود و دهه 1350 را سال‌های طراحی آن می‌توان در نظر گرفت. مطالعه، تحقیق، طراحی، اجرا و بهره برداری در امر سامانه حمل و نقل انبوه ریلی شهری موضوع بسیار مهمی شد که خوشبختانه وظیفه آن در شهر تهران بر اساس قانون سال 1354 به عهده شرکت راه آهن شهری تهران و حومه(مترو) گذاشته شد. بعد از یک توقف طولانی مجددا در سال 1366 ساخت و ساز آن با نظارت وزارت کشور آغاز شد.
با صرف بیش از 3 هزار میلیارد تومان زیر ساخت‌ها برای 90 کیلومتر آماده شد و شرکت مترو رسما تحویل شهرداری تهران شد و این‌بار با نظارت شهرداری تهران و حمایت دولت توسعه آن ادامه پیدا کرد.
اواخر سال 77 برای شرکت راه آهن شهری تهران و حومه(مترو) روزهای مهمی بود. نخستین مسافر در اسفندماه حمل شد و مترو به بهره‌برداری رسید. با 7هزار و 800سفر سال را به پایان رسانید و خوشبختانه در طول این 10سال 10 کیلومتر به طول خطوط اضافه شد و تعداد ایستگاه‌ها به 55 ایستگاه رسید.
هم‌اکنون سال 88 را با بیش از 500میلیون سفر آغاز کرده‌ایم. تعداد سفرهای انجام شده در 10سال گذشته بدون هیچ حادثه منجر به فوت از مرز 2میلیارد گذشته است. در ماه‌های شلوغ سال سفرها از مرز 1.5 میلیون سفر در روز نیز می‌گذرد و در صورت تزریق واگن بیشتر، آمادگی 2میلیون سفر در سال را نیز دارد.
خوشبختانه شمار محققان، مشاوران، مهندسان و پیمانکاران تخصصی این بخش از حمل‌ونقل شهری در 30سال گذشته؛ یعنی از ابتدای انقلاب اسلامی که انگشت‌شمار بودند به حدی رسیده است که رقابت جدی در عرضه خدمات طراحی، مهندسی و ساخت فراهم شده است. درک بهتر عملکرد حمل‌ونقل ریلی انبوه، استقبال مردم و ظرفیت‌های آن موجب تغییرات اساسی در نگرش سیاسیون و برنامه‌ریزان شهری به این پدیده شده و انشاءالله راه توسعه هر روز هموارتر می‌شود.
در این مسیر ناگفته‌هایی از مشکلات و ناملایمت‌ها وجود دارد که به خاطر تلخی آنها ذکری از آنها نشده است. بی‌تردید عملکرد اینجانب و شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه(مترو) خالی از نقص و ایراد نبوده و ارائه مطالب به معنی نادیده انگاشتن برخی کاستی‌ها و ناکامی‌ها در رسیدن به اهداف نیست و قطعا در بعضی موارد از جمله در موضوع راحتی سفر در ساعت‌های شلوغ به دلیل کمبود واگن موفقیت چندانی کسب نکرده‌ایم.
این دستاوردها به لطف و کرم خداوند و پشتیبانی مدیران و برنامه‌ریزان کشوری و شهری و مسلما همکاری جمعی همکاران ارجمند به دست آمده است. امید است که اقدامات شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه مورد توجه و عنایت مردم و مسئولان قرار گرفته و با راهنمایی‌های خود ما را در رسالتی که به عهده گرفته‌ایم یاری دهند.
در پایان لازم می‌دانم از تمامی دست‌اندرکاران و همکاران صدیق، مشاوران و پیمانکارانی که با اعتمادی راسخ به اهداف و برنامه و عمل در سختی‌ها در تحقق آن کوشیدند، خاضعانه و صمیمانه تشکر کنم.
*مدیر عامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه
